Na 50 jaar verdween Youp van ’t Hek van het podium – met een goocheltruc

Gepubliceerd op maandag 27 mei 2024 Geüpdatet op dinsdag 28 mei 2024

Magische telefooncel

Zoals elke theatershow eindigde Youp van ’t Hek (1954) ook zijn afscheidsvoorstelling met een rood-witte handdoek en het lied Niemand weet hoe laat het is. Na de daaropvolgende staande ovatie sprak de cabaretier enkele laatste woorden:

En dan, en dan na meer dan 50 jaar,
is het mooi geweest en ook wel klaar.
Hoewel het best nog lekker ging,
gooi ik mijn handdoek in de ring.
En ga ik zachtjes met mijn moeder bellen,
om haar voorzichtig te vertellen,
met zeven brokken in mijn keel,
dat ik verdwijn van het toneel.

Youp van ’t Hek stapte in een grijze telefooncel, pakte de hoorn van de haak en loste vervolgens in het niets op; hij sloot zijn voorstelling De laatste ronde af met een goocheltruc, een illusie – een magisch moment dat je als toeschouwer niet zag aankomen. De cel zelf, die decennialang het straatbeeld bepaalde, kwam niet helemaal uit de lucht vallen, want de conferencier verwees er gedurende zijn programma verschillende keren naar. De Volkskrant schreef: “De telefooncel van vroeger, waarin Youp kwartjes moest stoppen om met zijn vriendinnetje te kunnen bellen, speelt ook een belangrijke rol, tot aan het slotbeeld.” Met het verdwijnen in het belhokje was de cirkel rond.

Youps carrière in vogelvlucht

Youp van ’t Hek, op 28 februari 1954 in Naarden geboren als Joseph Jacobus Maria van ’t Hek, zag op 9-jarige leeftijd een optreden van Toon Hermans in Carré en wilde vanaf dat moment ook cabaretier worden. In 1973 richtte hij samen met zijn latere vrouw Debby Petter en Daan van Straaten een cabaretgroepje op: cabaret Nar (afkorting van Nederlandse Artiesten Revue). In wisselende samenstellingen speelde het gezelschap in met name de kleine zaaltjes, die – eufemistisch gezegd – niet altijd uitverkocht waren. De grote doorbraak kwam begin jaren 80 met Lenen-lenen, betalen-betalen, onderdeel van Man vermist, het achtste en laatste theaterprogramma van Nar. Youp had op dat moment het nummer Flappie al uitgebracht, maar dat was nog niet het succes dat het later werd. Toen Van ’t Hek korte tijd later solo ging en bekender werd, kwam er ook steeds meer belangstelling voor het lied over het kerstkonijn. Spraakmakend was zijn oudejaarsconference in 1989, waarin hij het alcoholvrije biermerk Buckler om zeep hielp. De podiumkunstenaar deed duizenden optredens, regelmatig in Carré, en was naar eigen zeggen vanaf 1984 altijd uitverkocht. Ondertussen schreef hij talloze boeken en columns, onder andere voor NRC, en inspireerde met zijn teksten zelfs goochelaar des vaderlands Hans Kazàn. In 2015 werd Youp twee keer onwel tijdens voorstellingen, die voortijdig moesten worden gestopt. Hij onderging een zware hartoperatie, waardoor een hele reeks voorstellingen niet doorging. Daarna bleven gezondheidsklachten hem parten spelen. In 2020 presenteerde de grappenmaker zijn laatste oudejaarsconference; door beperkende maatregelen vanwege de coronapandemie was dat voor een bijzonder klein publiek. In maart van dat jaar was hij enige tijd opgenomen geweest in het ziekenhuis na besmetting met het coronavirus. Zijn afscheidstournee, De laatste ronde, ving in 2021 aan. Op zaterdag 25 mei 2024 speelde Youp van ’t Hek de allerlaatste voorstelling, onder meer voor familie, vrienden en collega’s. Een maand ervoor werd de show nog afgebroken, omdat de geprezen artiest een black-out had. De dag erna kon hij gewoon weer spelen.

Gegoochel met konijn Flappie in ‘Mindf*ck’

Op 16 maart 2024 was Youp van ’t Hek te zien in de eerste aflevering van het zevende seizoen van Victor Mids’ Mindf*ck. In het oude Luxor in Rotterdam werd de humorist getrakteerd op een aantal magische experimenten. Zo moest Van ’t Hek een woord kiezen uit honderden door hemzelf geschreven krantencolumns en wist Mids dat woord – ‘trouwring’ – te raden, waarna Youps trouwring op raadselachtige wijze om het montuur van de bril getoverd werd die hij op dat moment droeg. Ook op het papier waarop het geselecteerde NRC-artikel was afgedrukt, gebeurde er iets geks: bij de getekende bril aan de bovenzijde van de column verscheen de beeltenis van een trouwring.

De tweede act stond in het teken van het liedje Flappie, over het konijn dat tijdens Kerstmis in 1961 uit zijn hok verdween en korte tijd later tijdens het kerstdiner weer tevoorschijn kwam. Aan het einde van Victors demonstratie over afleiding, waarin een konijn, gorilla, kaartspel en pan centraal stonden, werd Youp herenigd met zijn Flappie. Een van de Limburgse illusionist Nigel Otermans geleende vuurkooi deed dienst als konijnenhok. Van ’t Hek noemde Mids “een engerd” en “een doodeng mannetje”. De cabaretier zei: “Ik ga morgen Hans Kazàn bellen om te vragen hoe het zit. En anders bel ik Hans Klok; die ken ik ook.” Aan het einde van het betoverende samenzijn schudde Youp de hand van Victor, waarna de illusionist zei: “Na al die jaren…” Daarmee werd geïmpliceerd dat de twee elkaar al enige tijd kennen. Ze waren eerder al samen op televisie te zien in een oliebollenkraam, met de toen nog niet gecancelde Matthijs van Nieuwkerk, en Youp was prominent in beeld als eregast tijdens de tv-registratie van de Mindf*ck Live-shows in AFAS Live in Amsterdam.

Optische illusies in het Teylers Museum in Haarlem

Wie wil weten hoe Youp van ’t Hek zich aan het einde van zijn afscheidsvoorstelling op het podium liet verdwijnen, moet zeker een kijkje nemen in het oudste museum van Nederland: het Teylers Museum in Haarlem. In de stad waar Jan Monnikendams goochelwinkel, gerund door Jos Groskamp, jarenlang gevestigd was en goochelgrootmeester Hans Klok enige tijd woonde, is de tentoonstelling De grote illusie – 200 jaar virtual realities te zien. Van 17 februari tot en met 1 september 2024 kunnen bezoekers zich onderdompelen in de wereld van optische illusies. De expositie toont uitvindingen uit de 19de eeuw, die de basis vormen voor virtual reality, augmented reality en fakes. Jong en oud kunnen zich vergapen aan een pratend hoofd op een tafel, een geest die opduikt op het toneel en stereokijkers die Egyptische piramides in drie dimensies weergeven. Van spiegels en toverlantaarns tot het digitale vernuft van kunstmatige intelligentie.

Illusionist Hans Klok schoof eerder dit jaar aan in Sophie & Jeroen om te vertellen over de tentoonstelling, waarbij beelden werden getoond van het bezoekje dat hij aan de expositie bracht. Het was niet de eerste keer dat de Noord-Hollandse magiër het museum bezocht; hij liet zich er in 2015 portretteren voor Sterren op het doek met Hanneke Groenteman.

Voor meer informatie over de tentoonstelling De grote illusie – 200 jaar virtual realities, kijk op de website van het Teylers Museum in Haarlem.

De registratie van De laatste ronde van Youp van ’t Hek wordt op zaterdagavond 1 juni 2024 uitgezonden op NPO 1.